9 Ekim 2022 Pazar

ANTROPOLOJİ VE AİLE

 

EŞ SEÇME SÜREÇLERİ

 Ailelerin evlilikleri onaylaması kültürel bir kuraldır.

 Günümüzde kadın ya da erkeğin hiçbir baskı altında kalmadan evleneceği kişiyi seçme özgürlüğü yaygınlaşmasına rağmen, tarihin ilk dönemlerinden günümüze birçok kültürde evliliğe, gençlerin kendi başına karar vermelerine izin verilmemiştir.

Evlilik, evlenen bireylerin aileleri arasında yeni ortak alanlar oluşturarak, iki aileyi birbirine bağlar.

 İki bireyin evlenmesiyle birlikte aileler arasında bir takım hakların karşılıklı olarak transferi ve kullanımı söz konusu olur.

 Bu yüzden kültürler, ailelere evlenmelerde çocuklarını denetleme hakkı vermektedir.

 Tercihli Evlilik:Kültürel olarak, eş seçme kurallarının belirlendiği ve sınırlandırıldığı evlilik türüdür.

 Bu tür evliliklerde tanıdık biriyle evlenme anlayışından hareketle evlilik tercihi yapılmaktadır.

 Burada tercih, birçok toplumda ailelerin çocuklarının kimlerle evleneceğini yine onlar adına karar vermesi süreci olarak gerçekleşir.

 Tercihli evlilik: Evlenecek kişiler adına evliliğe aile reisi, aşiret reisi, dini ve etnik liderler gibi şahsiyetlerin karar verdiği evliliktir.

 Birçok kültürde bu tür toplumsal ve kültürel faktörler, tercihli evliliklerin pek çok türünün üretilmesine neden olmuştur.

 Bunlar: Paralel kuzen evlilikleri: Aynı cinsten kardeşler olan amca veya teyze kızları ile yapılan evliliktir.

 Kuzenler arası evliliğin temel nedeni, mal varlığını korumak ve mülkiyetin parçalanmasını engellemektir.

 Bu tür evlilikler, Arap, İsrail, Yunan ve Çin kültürleri tarafından onaylanmıştır.

 Paralel kuzen evliliği erkeğin, ailesinden kalan malı mülkü, aile içinde tutmasına ve mirasın dağılmasını önlemeye yardım eder.

 •Çapraz kuzen evlilikleri: Hâla ve dayı çocukları gibi farklı cinsten kardeşlerin çocukları arasında yapılan evliliklere denir.

Kan bağı derecesi aynı olmakla birlikte bazı toplumlarda paralel kuzen evliliği iç,çapraz kuzen evliliği ise dış evlilik olarak kabul edilmektedir.

 Bu kabul,soyu sürdürme kaygısından kaynaklanmaktadır.

 •Beşik kertme: Genellikle aynı tarihlerde doğan iki çocuğun aileleri tarafından büyüdüklerinde evliliklerinin güvenceye alınması olarak uygulanan bir evlilik türüdür.

Ancak aynı tarihlerde doğma uyulması zorunlu olan bir kural değildir.

 Bunlardan erkek büyük, kız küçük olabilir.

 Yine de kızın iki yaşını geçmemiş olması gerekir.

 Tercihli evlilik türleri: Paralel kuzen, çapraz kuzen, beşik kertme, berdel, kayınbirader, baldız, taygeldi ve hayalet evlilikleri.

•Berder/berdel evlilik: Evlenecek iki erkeğin birbirlerinin kız kardeşleriyle evlenmesine verilen addır.

 Anadolu’da yaygın olan bu tercihli evlilik türü, Büyük Menderes Havzasında ve Gaziantep yöresinde değişik yapma, Hakkâri çevresinde ise kepir adını almaktadır.

 **Berder evlilikler,daha çok başlık parasından kaçınmak isteyen, takı ve düğün giderlerinin aile ekonomisini sarsacak kadar dengesiz olmasını engellemeye çalışan, aileler arası dayanışmanın ve dirliğin pekiştirilmesini amaçlayan ailelerin başvurduğu bir evlenme biçimidir.

 Aralarında bu tip evlilik bağı kurulan ailelere ise berder aile denir.

•Kayın biraderle evlilik (levirat): Bir erkek öldüğünde karısının, kayın biraderlerinden birisiyle evlenmesi geleneğidir.

 Yenge ile kayın birader evliliğinden oluşan bir tercihli evlilik tipidir.

 Böylece ilk evlilikten olan çocukların baba soyunu devam ettirmesi sağlanmış olur.

 Levirat evlilikler, dul kadının ve çocuklarının yaşamlarını emniyet altına alarak,akrabalık bağlarının sürdürülmesini mümkün kılmaktadır.

 •Baldızla evlilik (sororat): Karısı ölen erkeğin, onun kız kardeşlerinden (baldızlarından) birisiyle evlenmesine denir.

 •Taygeldi evlilik: Toplumlarda çok sık rastlanmasa da taygeldi evlilik,çocuklu dul bir erkekle çocuklu dul bir kadının kendilerinin ve çocuklarının birbirleriyle evlenmesidir.

 •Hayalet evlilik: Afrika toplumlarında ölen kocanın kardeşi yengesiyle veya evlenmeden ölmüş bir akrabasının yerine evlenir.

 Bu tip evlilikler yoluyla doğan çocuklar ölen kişilerin çocuğu sayılır.

 

ANTROPOLOİ VE AİLE

Aile kavramı, toplumun yapısına göre değişik anlamlar kazanabilmektedir.

Bu olgu, ailenin antropolojik olarak genel kabul gören bir tanımını yapmayı güçleştirmektedir.

Aynı toplumda aile olarak ifade edilen sosyal grup, zamana, mekâna (bölgelere) ve toplumsal tabakalaşma sistemine göre farklılıklar gösterebilmektedir.

Bu yüzden antropologlar, bütün insan toplumlarında ve kültürlerinde yaygın olan aile kurumunu dikkate alarak, aile tanımlarını genişletmeye çalışmışlardır.

***Örneğin Malinowski, aileyi, “evlilik, kan ve evlatlık edinme yoluyla birbirine bağlanmış, birbiri ile ailevi rollerine göre ilişki kurmuş olan iki ya da daha fazla sayıdaki bireyin oluşturduğu bir grup” şeklinde tanımlamıştır.

 Malinowski’nin bu tanımına göre aile bireylerinin  aynı çatı altında yaşama zorunluluğu yoktur.

 ***Oysa Murdock, bir grubun aile olabilmesi için üyelerinin ortakbir yerleşim biriminde ortak bir çatı altında yaşamasını, bu birimde oturan bireylerarasında ekonomik iş birliğini,üreme-çoğalma ihtiyaçlarının karşılanmasını gerekli görmektedir.

 Murdock’a göre aile, “Birlikte oturan iki yetişkin cinsin toplum tarafından evliliğinin onaylanması neticesinde cinsel ihtiyaçlarını karşılamaları, buevli çiftin kendilerinin veya evlat edinîlmiş bir veya birkaç çocuğun bulunduğu sosyal bir birimdir”.

 Aile, bütün toplumlarda temel yapı taşıdır.

 ***Aile, evlilik bağı ile bir araya gelmiş erkek ve kadın arasındaki cinsel ilişkilerin düzenlendiği, neslin devamının sağlandığı, sosyalleşme süreçlerinin ilk ve etkili birbiçimde uygulandığı,ana-babalar, çocuklar ve tarafların kan bağı olan akrabalarından meydana gelmiş ekonomik ve toplumsal bir birliktir.

 

AİLE VE TOPLUM

 Aile, biyolojik üremeyi sağlayan sosyal birim olmaktadır.

 Böylelikle toplumun doğal dengesini kurmada çok önemli bir işlev (üreme işlevi) görerek, nüfusun yenilenmesini gerçekleştirir.

 ***Murdock, bütün toplumlardaki aile yapılarını karşılaştırarak, tüm ailelerin ortak yerleşim, ekonomik iş birliği ve üreme şeklinde üç ortak karakteristiği olduğu sonucuna ulaşmıştır.

 1=Sosyalleşme süreci, dördüncü ortak karakteristik olarak bunlara ilave edilmektedir.

Bütün toplumlarda aile, bireyin varlık alanı bulduğu bir merkezdir.

2=Aile, ferdin içinde doğup büyüdüğü ve sosyalleştiği bir kurumdur.

3=Tüm bilinen toplumlarda aile ve onun toplumla ilişkileri farklı boyutlarda tezahür etmektedir.

***Bazı toplumlarda birçok rol ve ilişkiler, aileden bağımsız bir şekilde gerçekleşirken, bazılarında ise her bireyin yaşamı bütünüyle aile içinde şekillenir.

Ancak ailenin toplumsal değişmelere paralel bir biçimde yapı ve fonksiyonları değişmektedir.

 Bu bağlamda aileyle ilgili değer ve normlar da zamana göre değişim yaşar.

 Ziya Gökalp, aileyi toplumun küçük bir modeli olarak ele almakta, güçlü aileyi, güçlü millet ve devletin temel taşı olarak görmektedir.

 ***Engels ve Marx, insanlığın ilk devirlerinde cinsel ilişkileri düzenleyen herhangi bir toplumsal kuralın olmadığını, bir tür seksüel komünizmin yaşandığını, ailenin sonraki toplumların ürünü olduğunu ileri sürmüşlerdir.

 Ancak bu görüşlerin bilimsel temelinin olmadığı antropolojik araştırmalar tarafından ortaya konmuştur.

 

AİLENİN İŞLEVLERİ

 Aile evrenseldir.

 •Biyolojik işlev: Aile, üreme ve neslin devamını sağlayarak hem ailenin hem de toplumun varlığını koruma işlevi görmektedir.

 Ayrıca ailenin, cinsel ilişkileri düzenleme, meşrulaştırma işlevi vardır.

 •Psikolojik işlev: Aile, annelik, babalık, ebeveynlik, kardeşlik ve akrabalık gibi karmaşık duygusal temele dayanır.

 •Sosyalleştirme işlevi: Aile, çocukları kültürleme suretiyle önemli bir sosyalizasyon işlevi görmektedir.

 Aile çocuğa, içinde yaşayacağı toplumun davranış kalıplarını, değerlerini, inançlarını ve kültürlerini aktarır.

 •Ekonomik işlev: Aile, bir üretim ve tüketim birimidir.

  •Eğitim işlevi: Çocuğa her türlü eğitim aile içinde verilir. Geleneksel toplumlarda ferdin eğitimini aile üstlenir.

 •Dinî işlev: Aile, bireylerine din eğitimi verme görevini üstlenir. 

Toplumsal değişimlere paralel olarak ailenin işlevlerinde büyük değişmeler görülmektedir.

 •Sosyal dayanışma ve üyelerini koruma işlevi: Geleneksel toplumlarda aile,üyelerini korumakla görevlidir. 

Aile üyelerini dışarıdan gelebilecek her türlü saldırıya karşı koruma işlevi görür.

  •Statü kazandırma işlevi: Aile, üyelerinin toplum içindeki statülerini belirler. 

Aile, üyelerine statü kazandırır.

 Ailenin bireylerine statü tahsisi işlevi, bazı değişim ve dönüşümler geçirmesine rağmen günümüze kadar ulaşmıştır.

 Örneğin, Ortaçağda veraset yöntemiyle aileden üyelerine geçen “von”, “dük”, “düşeş”, “sör” gibi asalet unvanları, günümüzde ya yok olmuş ya da sembolik anlam taşımasına karşın ailenin üyelerine kazandırdığı sosyal, kültürel ve ekonomik statüler hala önemini korumaktadır.

 •Boş zamanı değerlendirme işlevi: Aile eğlenme ve dinlenme görevlerini organize eder.

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

  ŞAMANİZMİN BİLİMSEL ARKA PLANI     Bugün birçok ülkede bilimsel çalışmalar disiplinlerarası bilimsel araştırmalar şeklinde yürütülme...