ANTROPOLOJİ VE EVLİLİK

 

Cinsel ilişkilerde belli ölçülerde kişisel tercihler rol oynamakla birlikte toplumsal ve kültürel kaygılar ağırlık taşır.

Özellikle cinselliğe bağlı düzensizlikleri, rekabet ve çatışmaları engellemek için bütün toplumlar, cinsel ilişkileri kurallara bağlarlar.

 Cinsel ilişkilerin düzenlenmesi ve denetlenmesi: İlgili kurallar, her toplumda farklı farklıdır.

 Bazı toplumlarda evlilik dışı cinsel ilişkiler bütünüyle yasaklanmıştır.

 Bazı toplumlar, aşırı yasakçı, bazı toplumlarda ise daha serbest tutumlar söz konusu olabilmektedir.

 Örneğin Amerika ve Kanada’da evlilik dışı cinsel ilişki yasaktır. 

Ancak Amerika’da evlilik dışı cinsel ilişkilere yönelik kısıtlayıcı kültürel tutumlar yavaş yavaş etkisini yitirmektedir.

 Bütün toplumlar, cinselliği düzenler ve denetler.

 Ensest Tabusu:Kardeşler veya ebeveyn ve çocuklar arasında cinsel ilişkileri yani ensesti yasaklamayan hiçbir toplum yoktur.

  Ancak Mısır ve Peru’da kraliyet aileleri, kendi sosyal konumlarına uygun eş bulamadıklarında yakın akrabaları veya kardeşleriyle evlenmelerine izin verilmiştir.

 Bu durum, antropologlar tarafından çok istisnai örnek olarak kabul edilmiştir.

 **Ensest yasağının nedenlerini açıklamaya çalışan antropologlar, içgüdüsel, biyolojik yozlaşma, kültürel, dış evlilik ve iç evlilik olmak üzere beş neden ileri sürmüşlerdir.

 Ensest yasağı, bütün toplumlarda rastlanan evrensel bir yasaktır.

Evlilik, bütün toplumlarda görülen evrensel bir kurumdur.

  Antropolojide yapılmış evlilik tanımları, bütün toplumlarda bulunan evlilik tiplerini kapsayacak nitelikte değildir.

 Bununla birlikte bir evlilik tanımını yaparak konuya başlamaya da ihtiyaç vardır.

 O hâlde evlilik, soyun devamını, cinsel ilişkileri meşrulaştırmayı,sosyal ve ekonomik ihtiyaçları gidermeyi sağlayan, toplumsal olarak tanınan bir erkek ile kadın arasında, toplumun onayladığı bir sözleşme sonucu oluşan birlikteliktir.

Evliliğin İşlevleri: Evlilik, soyun devamını sağlama işlevi görmektedir.

Evlilik Mübadele İlişkileri: Evlilik, evlenen kişiler arasında hak ve ayrıcalıklar yaratan kaynak ve kişi mübadelesi şeklinde kurulmaktadır.

 Çeyiz, drahoma, nişan armağanları, başlık parası gibi ekonomik mübadele, berder veya karşılıklı yeğen evlilikleri gibi kişi mübadele araçları vardır.

 Bu yönüyle evlilik, bir ekonomik ortaklık tesis etmektedir.

 Başlık:Başlık uygulaması, sadece Türkiye’deki geleneksel toplumsal yapılarda değil, aynı zamanda başka geleneksel toplumlarda da yaygındır.

 Örneğin Güney Afrika’daki Thongalar, başlığa “lobola” adı vermektedir. Thongalarda lobolası ödenen bir kadın, koca evinden kaçarsa lobolası erkeğe geri ödenir.

 Ayrıca kadın çocuk doğurmadan ölürse evlilik geçerli sayılmaz.

Bu durumda erkek tarafı ya kızın ergen kız kardeşini ya da ödediklerini geri alabilir.

 Drahoma:Kadının erkek tarafına değerli hediyeler verdiği bir evlilik değiş-tokuşudur.

 Drahoma uygulamasının en iyi örneğini Hindistan oluşturur.

  Drahoma,Hindistan’da kadının düşük statüsü ile çok yakından ilişkili bir kültürel uygulamadır.

 Bu ülkede erkek tarafı için kadının sorumluluğunu taşımak oldukça zor bir iş olarak kabul edilir.

 Bu yüzden kız tarafı, kızlarının sorumluluğunu üstüne alan erkek tarafına, bu ek sorumluluğun bedelini ödemesi gerekir.

 

EVLİLİK BİÇİMLERİ

İçevlilik (Endogami):İç evlilik, kişinin kendi toplumsal grubu içinden evlenmesidir.

 Bu tür toplumlarda içevliliğe ilişkin kültürel uygulamalar, kişiyi mensubu olduğu grubu içinden evlenmeye zorlar.

 Hindistan’daki kast sistemi, içevliliğin en iyi örneğini oluşturur.

 Bu ülkedeki kastlar, doğumla kazanılan ve ömür boyu süren bir üyelikle tabakalaşmış sosyal gruplardır.

 Genellikle kastlar, iç evlilik yapan gruplardır.

 Yine Orta Doğu, Kuzey Afrika ve Arap toplumları arasında görülen babayanlı paralel kuzen evliliği de (amca kızı-amca oğlu) bir iç evlilik türüdür.

 Dışevlilik (Egzogami):Dış evlilik, grup dışı evlilik demektir.

 Dış evlilik, farklı gruplar arasında ittifaklar oluşturarak, toplumun diğer toplumlarla sosyal etkileşimini ve ilişkilerini güçlendirir.

 İç evlilik; grup içi, dış evlilik; grup dışı evlilik demektir.

 **Levi-Strauss da dış evlilik kurallarının genelleştirilmiş mübadele sistemleri üzerine etkilerini çözümlemiştir.

 Ona göre genelleştirilmiş mübadele sistemine sahip toplumlarda dış evlilik yapılır.

 A grubunun kadınları, B grubunun erkekleriyle,B grubunun kadınları ise C’nin erkekleriyle evlenirler.

Babasoylu soydanlık ve kocaya bağlı yerleşme, genelleştirilmiş mübadele kültürel sisteminden kaynaklanır.

Tek Eşle Evlilik (Monogami):Toplumlar, bir kişinin kaç eşle evlenebileceğini saptayan kültürel kurallar geliştirmişlerdir.

 Bir kültürde bir erkeğin tek bir kadınla evlenmesine izin veren evlilik türüne tek evlilik (monogami) denir.

 Çok Eşli Evlilik (Poligami):Bir kadın veya erkeğin aynı anda birden çok eşle evlenmesine çok evlilik (poligami) denir.

 Birçok toplum çok eşli evliliklere izin verir.

 İki türü vardır: •Çok karılılık (polijini), bir erkeğin aynı zaman diliminde birden çok kadınla evli olmasına denir.

 •Çok kocalılık (poliandri), bir kadının aynı anda birden çok erkekle evli olmasıdır.

Ekonomik durumu çok iyi olan toplumlarda polijini artmaktadır.

Gelir düzeyinin çok yüksek olması, çok eşlilik üzerinde ayırt edici bir faktör olmaktan daha ziyade kadının sosyal hayatta ekonomik durumun iyileşmesi için erkeğe oranla daha fazla çalışması, çok daha etkili bir faktördür.

 Yani erkeğe göre kadının çok çalıştığı topluluklarda polijini daha fazla meydana gelmektedir.

**Poliandriye ise çok az toplumda ender olarak rastlanır.

 Kadınların yaşam sürelerinin erkeklere göre daha uzun olduğu toplumlarda kabul görür.

 Örneğin Tibet, Nepal, Sri Lanka, Morgueson Adasında, Güney Hindistan Todalarında yaşayan topluluklarda poliandri türü evlilikler onaylanmaktadır.

 Grup evliliği(Küme):Antropolojik araştırmalar, bazı ilkel toplumlarda birkaç erkek ve kadının birbirleri üzerinde cinselliği kullanma hakkı elde ettiği evlilik türüdür.

 Bu tür grup evlilikleri nadiren görülmektedir.

Grup evliliklerinden doğan çocukların anneleri bilindiği için topluluğun atasının kadın olduğu kabul edilmiştir.