SOY GRUPLARI
Türü
ne olursa olsun soy grupları aidiyet duygusu, sosyal dayanışma,yardımlaşma,
güvenlik, korunma ve hizmet sağlayan iyi organize olmuş, iş birliği ve iş
bölümüne dayanan gruplardır.
Sülale: “Ortak bir atadan geldiğine
inanan ve bunu bilinen bağlarla kesin bir şekilde soy ağacında gösterebilen kan
bağına sahip akrabalardan oluşmuş kolektif bir soy grubudur.
Klan: Klan, birbirine kan bağı ile bağlı
olmayan, soylarının gerçek veya hayalî olarak ortak bir atadan geldiğine inanan
kişilerden oluşan kolektif olmayan bir soy grubudur.
Akrabalık İsimlendirme Sistemleri
Morgan,Afrika ve Avustralya dışındaki bütün toplumlar ve kültürler için geçerli
olan akrabalık göstergelerini kapsayan,
1. Betimleyici (tanımlayıcı)
2. Sınıflayıcı şeklinde iki ana akrabalık
isimlendirme sistemi önermiştir.
Eskimo Sistemi: Kuzey Kanada ve
Grönland’ın kuzeyinde yaşayan İniut toplumu olarak bilinen Eskimo akrabalık
sisteminde kuzenler(paralel kardeş, amca,teyze çocukları ile aykırı kardeş
dayı, hala çocukları) erkek ve kız kardeşlerden ayırt edilerek isimlendirilir.
Hawai Sistemi: Aynı kuşakta ve aynı
cinsiyette olan bütün akrabalar için aynı akrabalık terimleri kullanılır.
Kadın kuzenler, kız kardeş, erkek kuzenler
de erkek kardeş olarak ifade edilir.
Örneğin, baba için kullanılan terim, hem
babanın erkek kardeşleri hem de annenin erkek kardeşleri için kullanılır.
Iroquois Sistemi: Bu akrabalık
terminolojisinde bir kişinin babası ile amcası ve annesi ile teyzesi aynı
terimle ifade edilir.
Ancak babanın kız kardeşi ile annenin
erkek kardeşi için farklı terimler kullanılır.
Aynı kuşaktaki erkek kardeşler ve paralel
kuzenler (babanın erkek kardeşinin çocukları ve annenin kız kardeşinin
çocukları) arasında aynı cinsiyete sahip olanlar ortak terimlerle ifade edilir.
Crow Sistemi: Anaerkil soy çizgisinin
güçlü bir şekilde ön plana çıktığı bu sistemde annenin ve babanın akrabaları
birbirinden ayrılarak gruplandırılır.
Babanın ana soyundan gelen akrabaları
(baba, amca, hala oğlu ile hala kızı)cinsiyetlerine göre aynı terimle ifade
edilirken, anne tarafından akrabalar arasında cinsiyet farkı gözetilir.
Omaha Sistemi: Anaerkil Crow sisteminin
ataerkil uyarlamasıdır. Babayanlı bir soy dizgesine dayanır.
Anne ve annenin kız kardeşi aynı terimle
isimlendirilir.
Baba ve babanın erkek kardeşi aynı terimle
tanımlanır.
Sudan Sistemi: Bu sistem bütün akrabalık
sistemleri içerisinde en fazla ayrıntılı terminoloji içeren bir tiptir.
Sudan sisteminde hem aykırı kardeş
çocukları, hem de paralel kardeş çocukları ve kardeşler ayrı ayrı
isimlendirilir.
Cinsiyet ve Yaş Grupları:Yaş grupları, yaş
faktörüne göre tanımlanan ve bütün toplumlarda insanları organize etmek için
kullanılan önemli gruplardan birisidir.
Üyeliklerin, yaşı esas alarak
gerçekleştirildiği, organize olmuş insan grubuna yaş grubu denir.
Modern toplumlarda yaş grupları, çok küçük
yaş ünitelerine ayrılabilir.
Ergenlik, gençlik, orta yaşlılık ve
yaşlılık şeklinde sadece yaş faktörü esas alınarak yapılan bu gruplandırmadan
hayatı boyunca her insan geçer.
***Yaş gruplarının oluşmasında biyolojik
etkenlerden ziyade kültürel etkenler daha çok rol oynar.
Nitekim toplumlar kültürlerinin izin
verdiği ölçüler dahilinde insan hayatını belli evrelere ayırarak
sınıflandırmışlardır.
Afrika toplumlarında, Polinezya,
Melanezya,Avustralya, Meksika, Amerika Yerlileri, Eski Yunanlılarda ve Romada
yaş grupları dinî ve sosyal gruplar olarak karşımıza çıkmaktadır.
Neredeyse bütün kültürlerde belirli bir
yaşa ulaşan herkes koşulsuz olarak belirli bir yaş grubuna katılır.
Ancak bazı kültürlerde yaş gruplarına
üyelik çok kolay değildir.
Pek çok toplumda yaş gruplarına giriş,
belli ayin ve ritüellerin uygulanmasıyla gerçekleşir. Örneğin, Kuzey
Amerika yerlilerinde bir erkek, gelenekleri, dansları ve şarkıları bilemezse
yaş grubuna giremezdi.
Bazı toplumlarda ise yaş gruplarına üye
olarak katılmak isteyen aday, belli bir ücret ödemek zorundaydı.
Bir yaş grubundan diğerine geçiş, doğum,
ergenlik, evlilik ve statü gibi bireyin hayatında meydana gelen değişmelerle
gerçekleşir.
Ortak Çıkar ve İlgi Grupları:Bireysel ilgi
ve toplumsal ihtiyaçlardan kaynaklanan ortak çıkar grupları, dünyadaki
şehirleşmeye ve toplumsal karmaşıklığa bağlı olarak yükselişe geçmiştir.
Toplumsal farklılaşma ve değişmeye paralel
olarak, yaş ve akrabalık gruplarının işleyiş mekanizmaları bozulmuştur.
Bireyin ihtiyaç, çıkar ve ilgilerini,
bozulan sosyal ilişkiler yoluyla karşılamak güçleşmiştir.
İşte bireyin, bu tür çıkar ve ilgilerini
karşılayabilecek gruplara yönelimi artmıştır.
Ortak çıkar ve ilgi grupları oldukça esnek
oldukları için şehirlerden köylere varıncaya kadar bireysel ve toplumsal
ihtiyaçları karşılayabilecek yapısal özelliklere sahiptir.
Özellikle hızlı sosyal değişmelerin
yaşandığı toplumlarda, yaş ve akrabalık gruplarının yerine getirdikleri
fonksiyonları, ortak çıkar grupları yerine getirir.
***Çoğu kültürde ortak çıkar grupları,
bireyin statüsünü, prestijini, sosyal uyumunu ve grubun ayakta kalmasını
sağlar.
İnsanların birtakım amaçlarını,
çıkarlarını ve ilgilerini gerçekleştirmek üzere kurdukları ikincil ilişkilere
dayalı oluşumlardır.
Antropolojide oldukça çeşitleri olan ortak
çıkar ve ilgi grupları, gönüllü yapılar olarak tanımlanır. Ancak bu tanımlama, tam olarak bu tür
grupları açıklamamaktadır.
Bu oluşumlara bireyler tamamen gönüllü ya
da zorunlu olarak üye olabilir.
Çünkü bu tür gruplara katılım, gönüllü
olabildiği kadar sendikalar,sosyal güvenlik ve sağlık örgütleri gibi yasal
zorunluluklar nedeniyle de gerçekleşebilir.
Sınıflar:Toplumsal değerlendirme sonucunda
eşit ya da eşite yakın prestije sahip aileler kümesine sosyal sınıf denir.
Genellikle sınıf, ekonomik kaynaklara aynı
uzaklıkta ve yakınlıkta olan üyelerin siyasal ve toplumsal yaşam
tarzlarını,tercihlerini belirleyen büyük bir topluluk kesitidir. Sınıf farklılıkları şunlardır:
1- Sınıflar,
yasal veya dinsel değerlere bağlı olarak yapılanmazlar. Sınıflara üyelik,
ailevi, yasal, dinî veya geleneksel bir temele dayanmaz.
2- Sınıf içerisinde
doğmak yoluyla elde edilen üyelikler olabildiği gibi çoğu zaman kazanılmış bir
konum olarak da sınıf üyeliği gerçekleşir.
Sınıflar
arası yukarı ve aşağı, dikey ve yatay toplumsal hareketlilik mümkündür.
3- Sınıflar,
bireyler arasında maddi kaynakların mülkiyeti ve kontrolü açısından ekonomik
farklılıklara dayanırlar.
Diğer
gruplarda ise ekonomik farklılıklardan daha çok statü, prestij, geleneksel ve
kültürel farklılıklar önemlidir.
4- Sınıflar,
genellikle formal ilişkilere bağlı olarak şekillenir. Çalışma koşulları,ücret,
mesleki farklılıklar içinde biçimlenir.
Bu yüzden sınıflar, modern ve sanayileşmiş
toplumlarda daha çok görülürler.
***Sosyal antropolojide sınıflar,
genellikle alt, orta ve üst sınıf şeklinde üç temel gruba bölünür.
Bazı antropologlar, bu üç sınıfın her
birini kendi içinde üçe ayırmaktadır.
Bunlar:
1- Alt
sınıfın en üstü, ortası ve en altı,
2- Orta
sınıfın en üstü, ortası ve en altı,
3- Üst
sınıfın en üstü, ortası ve en altı.
Toplum içindeki bireysel rol çeşitliliği
sosyal sınıfların temelini oluşturur.
Sınıflar için rol farklılaşmasına ilave
olarak, rollerin davranışları, belirleyecek şekilde yasal bir değer
kazandırması ve değer verilen rollere ulaşan bireylerin sayısının sınırlı
olması gerekir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder