MİTOS TÜRLERİ

 

RİTÜEL MİTOSLARI

Mitoslar hakkındaki bilgilerimizin kaynağı olan metinlerin çoğu tapınak arşivlerinden elde edilmiştir.

Bu metinler aracılığı ile Nil ve Dicle-Fırat vadilerinde, tarımsal temellere dayanan oldukça gelişmiş kent uygarlıklarını anlıyoruz.

Ritüeller, söz konusu eylemlerin yürütülmesinde gereken yolların doğru biçimleri ve  yetkili kimselerce, belirli zamanlarda, değişmez bir biçimde yerine getirilen bir eylemler sistemi oluşturdular.

Ritüel, yalnızca eylemlerden oluşmaz.

Eylemlere, sihirsel etkileri ritüelin vazgeçilmez parçasını oluşturan sözler, şarkılar, eşlik eder.

Ritüel, Yunanlıların dram olarak adlandırdıkları "yapılan" eylemler bölümüyle, öykü olarak adlandırdıkları "söylenen" sözler bölümünden, yani mitos (mit) bölümünden oluşur.

Ritüelde mitos, oyunun öyküsünü anlatır.

Öykü, sözlerle bir güç, bir erk yaratılması için söylenir. Sihirli sözlerin sürekli tekrar edilmesi anlatılan durumun yeniden oluşmasını sağlamaya amacını taşır.

Orijin Mitosları

Orijin mitosları da oldukça eski bir türdür.

Orijin mitosları; bir göreneğin, bir adın, ya da hatta bir nesnenin nasıl doğduğunun imgesel bir açıklamasını sunar.

Örneğin, Sümer'in "Enlil ile Kazma" mitosu, bu en değerli tarım aracının bir tanrının etkinliğiyle nasıl doğduğunu açıklamaya çalışan bir öyküdür.

KÜLT MİTOSLARI

İsrail dininin gelişmesi sırasında, mitosun yeni bir kullanım biçimi doğmuştur.

Yerel sunaklarda kutlanmıştır.

Bu kutlamalar sırasında, ritüelin önemli bir bölümünü, rahiplerin insanların önünde tarihin odak noktaları sayılabilecek bazı olayları şarkı biçiminde, okuyarak anlatmaları oluşturmasıdır.

Okuyuşlara, halkın rahiplerin söylediklerine yanıt niteliğindeki birlikte okuyuşları eşlik etmiştir.

Mitos, bu biçiminde de bir durumu betimlemekle, bu biçiminde de söz konusu durumun sürmesini sağlama işlevine sahip olmakla birlikte, artık bu işlevleri sihirsel bir güçle değil, fakat moral güç kanalıyla yerine getirmeye çalışmaktadır.

Prestij Mitosları

Bu tür mitosların işlevi, halk kahramanının doğuşuna ve yaptıklarına gizem katarak tanıklık etme havası vermektir.

Örneğin Musa'nın doğuşu ve sazlardan yapılmış hasır bir sandık (sepet) içinde Nil'e salıverilişi öyküsü gibi bir tarih bilgisi geleneğine dayanmış olabilir.

Prestij mitosları aynı zamanda ünlü kentlerin adları çevresinde oluşma eğilimi gösterirler.

Örneğin Troya tanrıların eliyle kurulur.

Tanrıların yaşadıkları yerleri betimleyen mitoslarda kullanılan deyişle "kuzeyin kıyılarında" kurulmuş olduğu söylenerek, Babilonya ve Kenan ülkesi mitolojisinden alınmış sözlerle anlatılır.

ESKATALOGYA MİTOSLARI

Eskatalogya mitosları özellikle Yahudi ve Hıristiyan düşünüşünün karakteristik bir öğesini oluşturur.

Peygamberlerin vahiylerinde bu dünya düzeninin yıkım (katastrofi) ile sona ereceği düşüncesi yaygındır.

Peygamberler sonul durumu betimlemeye kalktıklarında, mitos diline geri dönmek zorunda kalırlar.

Tarihte, olayların nedenlerinin ve doğalarının tarihsel nedensellik sınırının ötesine taştıkları belli bazı anlar vardır.

Burada mitosun işlevi, insanlara başka yollarla dile getirilemeyecek, anlatılamayacak şeyleri, imgeleri kullanarak, simgesel, terimlerle, anlatmaktır.

İşte burada mitos, simgeciliğin bir uzantısı olarak görünür.