UYGULAMALI ANTROPOLOJİ - 1

 

20. yüzyılın büyük bölümünde uygulamalı antropolojinin nispeten olumsuz bir imajı olmuştur.

 Bunun nedeni, büyük oranda uygulamalı antropolojinin erken dönemde kolonileşme ile ilişkilendirilmesidir.

 Özellikle İngilizler olmak üzere koloni güçlerinin büyük bölümü yerel halkların idaresini kolaylaştırmaya yardımcı olmaları için antropologları görevlendirmiştir.

 Bu antropologlar tarafından yapılan çalışmalarda ulaşılan bulgular, yerel halkın ihtiyaçlarıyla her zaman aynı örtüşmeyen koloni idarecilerinin ihtiyaçlarının giderilmesi için kullanılmıştır.

Koloni idaresiyle girdiği bu ilişki nedeniyle uygulamalı antropoloji kuşkulu etik standartlar içeren bir bilim dalı olarak görülmüştür.

  Daha genel anlamda bazı antropologlar uygulamalı antropolojinin kültürel görecelilikle uzlaşmalarını gerektireceğini düşündükleri için uygulamalı antropolojiyi reddetmiştir.

Son zamanlara kadar uygulamalı antropoloji çok sayıda antropolog tarafından tam olarak meşru olmayan bir alan olarak değerlendirilmiştir.

Örneğin Angrosino şu görüşü ileri sürmüştür:“Aristokrat bir ailenin ödemelerine devam etmek amacıyla ticarete girmesi gibi uygulamalı antropologlar da bilim dallarının erdemini basitleştirmekteydi.”

 Etnosentrizm Sorunu:Etnosentrizm, kişinin kendi kültürünün en iyi olduğu inancıdır.

 Planlanan değişiklikleri uygulayacak olan kişiler ayrıca kendi  etnosentrik yaklaşımlarından kaynaklanan sorunlara karşı da kendilerini savunmak zorundadır.

Bu kişilerin çoğu Amerika’da ve Amerikan kurallarına göre eğitim almış olduğundan çoğunlukla uygun olsun ya da olmasın çalışma yaptıkları tüm ülkelerde Amerikan davranış tarzını yerleştirerek projelerinin başarılı olmasını sağlamaya çalışmaktadır.

 Kültürel değişkenliklere bu şekilde duyarlı olunmamasına ilişkin bir örnek İran’daki bir grup insana yönelik olarak sağlık koşullarını iyileştirmek için duşlar tasarlayan “teknik uzman”ın faaliyetleridir.

  Bu uzman, bu bölgedeki erkeklerin diğer erkekler tarafından bile olsa çıplakken başka kişiler tarafından görülmekten hoşlanmadığı konusunda bilgi edinmemiştir.

 Bu bilgiden yoksun olduğu için yenilikçi uzman, duş bölümleri arasında perde olmayacak şekilde Amerika’daki tipik erkek yurtlarındaki gibi duşlar tasarlamıştır.

 Kuşkusuz bu tasarım, İranlı erkekler  tarafından sevilmemiş ve kullanılmamıştır.

 İdarecilerle Çalışmanın Zorlukları:Değişiklikleri uygulamaya sokan kişiler etnosentrizmden kaçınsa ve hedef popülasyonla uyumlu şekilde çalışsa bile değişiklikleri uygulayan kişiler ile adına çalıştıkları örgütler arasındaki ilişkiler etkili değişimlerin meydana getirilmesine engel olabilir.

idareciler değişikliklerin son derece hızlı bir şekilde uygulanmasını isteyebilir ve teklif edilen değişiklikler hedef popülasyon için en iyi çözüm olmasa bile dışarıdaki kişilere iyi gözükecek sonuçların alınmasını sağlayabilir.

 Değişimi uygulayan kişilere çalışmalarını yapmaları konusunda önemli ölçüde özerklik verilirse başarı olasılığı daha fazla olacaktır.

 Yapılan Kültürlerarası Hatalar :Kültürlerarası bir ortamda çalışma yapmaya çalışırken antropologlar çoğunlukla çeşitli iletişim riskleriyle karşılaşmaktadır.

 Farklı kültürlerde yaşayan insanların dilleri farklıdır ve bu insanların vücut dilleri de çoğunlukla farklıdır.

 Desmond Morris’in belirttiği gibi kişinin kulak memesini masumca çekmek beş farklı Akdeniz kültüründe beş farklı anlama gelmektedir.

 Bir İspanyol için bu hareket, “Sen beleşçisin.”, Yunanlı için “Sen bir korkaksın.”, İtalyan içinse “Kaybol ortalıktan.” demektir.

  Sadece bir Portekizli için bu hareketin güzel bir anlamı vardır ve dolayısıyla bir hakaret olarak yorumlanmaz.

 Uygulamalı Antropolojinin Kabulü:Uygulamalı antropolojiye yönelik tutumlar, dönem dönem ve ülkeden ülkeye değişiklik göstermiştir.

 Uygulamalı antropolojiye yönelik söz konusu tutum farklılığı nasıl açıklayabilir?

Buna ilişkin en az iki etmen açıklama getirmektedir:

Uygulamalı antropoloji kolonizmle ilgili mi değil mi ve uygulamalı antropologlara yönelik çalışma piyasası ne durumdadır?

ABD’deki çoğu antropologun uygulamalı antropoloji ile ilgili olumsuz duygulara sahip olmasının nedenlerinden biri uygulamalı antropolojinin İngilterede ve daha az oranda da Fransa, Belçika ve Hollanda gibi ülkelerdeki erken dönem gelişimi ile ilgilidir.

İlk zamanlarda bu ülkelerin antropologları kendi kolonilerinin idaresini kolaylaştırmak üzere görevlendirmiştir.

Her şeyden önce antropologlar tarafından gerçekleştirilen çalışmaların hedeflenen faydalanıcı kitlesi, koloni güçlerinin yönetiminde bulunan insanlar değil, koloni yöneticileri olmuştur. 

Ne yazık ki bu çalışmalar sonucu elde edilen bilgiler çoğunlukla yerli halkın ihtiyaçlarını ve isteklerini gözardı etmek üzere kullanıldığı için uygulamalı antropoloji yaşam serüvenine sorgulanmaya açık bir ünle başlamıştır.

  ****Uygulamalı antropoloji, antropologların çoğunlukla üniversiteler ve müzeler dışında görevlendirilmeleri tercih edilmektedir.

 Örneğin, Meksika’da antropologların çoğu hükümet kurumlarında ve enstitülerde görevlendirilmekte, toplumsal sorunlar konusunda çalışmaktadırlar.

 Öte yandan antropolojinin modern dünyanın sorunlarına dikkate alındığında müdahele etmesinin meşru ve hatta gerekli olduğunu düşünen antropologlar da bulunmaktadır.

  ***Uygulamalı antropolojiyi savunanlar tarafından ileri sürülen bir diğer görüş de şudur: Kültürel değişimle ilgili programlarda yer almamak ya da yorumda bulunmamak etik değildir, çünkü açlık ve hastalık gibi sorunlardan kurtulmak isteyen dünya çapında milyonlarca insan bulunmaktadır.

  İkinci Dünya Savaşı’ndan itibaren ABD ve İngiltere gibi ülkelerdeki uygulamalı antropologlar politik ve askerî konulardan uzaklaşıp büyük oranda sağlıkla ilgili, ekonomik ve eğitimsel ilerlemeler üzerinde odaklanmıştır.